Osmanlı`nın İlk Madencisi deli Corci

Osmanlı`nın ilk maden mühendisi; Kaplumbağa Terbiyecisi tablosunun ressamı olan Osman Hamdi Bey`in babası, MİT`çi Hiram Abas`ın da büyük dedesi `Deli Corci` lakaplı İbrahim Edhem Paşa`dır.

Soma`da yaşanan trajedi ve sonrası, bize madenleri ve madencilerimizi hatırlattı. `İlk maden mühendisimiz kimdi` diye hiç düşündünüz mü?
 

Hem kendisi, hem kardeşleri hem de çocukları ve torunları çok ünlü oldu bu ilk mühendisimizin. `Osmanlı devletinin Avrupa`ya ilk gönderdiği öğrenci veya öğrenciler kimdi?` diye bir soru sorsak, cevabı çeşitli kaynaklara göre değişir.
 

Tek ve ayrık örnekleri saymazsak ilk giden öğrencilerin isimleri Edhem, Hüseyin, Ahmet ve Abdüllatif`tir. Bu dört genç, batılılaşma hareketinin öncüsü olan Sultan II. Mahmut tarafından 10 bin Frank harcırah verilerek 1830`da Fransa`ya gönderildi. Bir yelkenliyle İstanbul`dan başlayan yolculuk 4 ay sonra Marsilya`da sona erdi.
 

Osmanlı`nın umudu olan bu öğrencilerden Edhem, tarihe geçen adıyla İbrahim Edhem Paşa`dır ve Osmanlı`nın da ilk maden mühendisidir. 10 yıl kaldığı Paris`te öce Fransızca öğrendi ve sonra da Madencilik Okulu`nu birincilikle bitirip 23 yaşında İstanbul`a döndü. Rivayete göre ünlü Fransız bilgini Pasteur`ün sınıf arkadaşıdır.
 

KONAKTA ÖZEL EĞİTİM GÖRDÜ

1821 Sakız İsyanı sırasında köle olarak İstanbul`a getirilen ve sonradan Edhem adı verilen bu çocuk, köle pazarında görünce acıyarak satın alan Kaptanıderya Hüsrev Paşa tarafından yetiştirildi.

Fransa`ya birlikte gittiği diğer arkadaşları gibi Hüsrev Paşa`nın konağında önce özel eğitim gördü.
 

Ülkeye dönüşü sonrası Sarıyer, Gümüşhacıköy, Keban ve Ergani madenlerinde mühendis olarak çalıştı. Yükselişi de 1849`da başladı.
 

Diğerlerinin yanında küçük kalan görevlerini atlayarak söyleyelim: Hariciye Nazırlığı, Ticaret Nazırlığı, Adliye Nazırlığı, Dâhiliye Nazırlığı, Valilik, Berlin Elçiliği, Viyana Elçiliği, Tanzimat Meclisi Üyeliği, Encümen-i Daniş Üyeliği, Şura-yı Devlet Üyeliği ve Sadrazamlık yaptı. Sultan Abdülmecit`in de Fransızca öğretmenidir.
 

Sinirli yapısı ve Rum kökenli olması nedeniyle "Deli Corci" denen İbrahim Ethem Paşa, Sultan Abdülmecit`in Yağlıkçılar Kahyası Hacı Mustafa Ağa`nın kızı Fatma Hanım`la evlendi. Bu evlilikten 4 çocuğu oldu: Osman Hamdi, Halil Ethem, İsmail Galip ve Mustafa. En büyük çocuk için Osman Hamdi Bey desek, hatırlayamayanlar için bir de tablo ismi verelim: Kaplumbağa Terbiyecileri... İşte bu ünlü resmin ressamı olan Osman Hamdi Bey de babası tarafından Paris`te okutulur.
 

OSMAN HAMDİ`NİN `MARİE`LERİ

Osmanlı`da bir kadının resmini ilk yapan ressamdır. Eşi Naile Hanım`ın portresini 1897`de yapmış. Eşinin ismi Naile, gerçek ismi Marie; bir Fransız. Naile Hanım, Osman Hamdi`nin ikinci eşi; ilk eşi de bir Fransız ve onun ismi de Marie. Osman Hamdi, evinde çocuklarıyla dahi Fransızca konuşan, Nazlı isimli kızına bir şey yazarken, `İsmini bir Fransız nasıl okur da Nazlı diye telaffuz eder?` diye kaygılanan birisi.

1918`de Harbiye Nazırı olan Müşir Abdullah (Kölemen) Paşa, Osman Hamdi Bey`in damadıdır. Uzun yıllar babasından kalan yalıda yaşamıştır.
 

YURT DIŞINDA İLK DOKTORA

Osman Hamdi`nin 1 oğlu 3 kızı olmuş. Oğlu Hamdi Vahit, Çüruksulu Ahmet Paşa`nın kızı Belkıs Hanım ile ünlü diplomat Ethem Menemencioğlu`nun kızları Nihal Hanım`la evlenir. Osman Hamdi`nin diğer oğlu Ethem Bey`in eşi Kamuran Hanım`ın babası Salih Münir Paşa`dır.

İbrahim Ethem Paşa`nın 4 erkek 2 kız çoğundan birisi olan Halil Ethem Bey, Viyana`da okutulmuş; Türkiye`de Jeoloji Mühendisliği`nin kurucusudur; aynı zamanda da müzeci ve yurtdışında ilk doktora yapan Türk. Halil Ethem Bey, milletvekilliği ve Milli Müzeler Müdürlüğü de yapar. Enver Paşa öldükten sonra dul eşi Naciye Sultan, Enver Paşa`nın kardeşi Mehmet Kamil Killigil`le evlenir.
 

Naciye-Mehmet Kamil çiftinin çocuğu Rana Hanım, Ethem Paşa`nın torunu diplomat Sadi Eldem`le evleniyor. Osman Hamdi Bey`in diğer meşhur kardeşi Nümizmat İsmail Galip Bey, Girit Vilayeti Müsteşarlığı da yapmış. İsmail Galip Bey`in oğlu Mübarek Galip Eldem`in kızı Roksan Hanım`ın oğlu da öldürülen ünlü MİT mensubu Hiram Abas`tır.