Osmanlı devletinin kuruluşunda çok büyük hizmetleri olan islâm âlimi. Osman gazi`nin kayınpederi ve Hocası olan.Edebali 1206 .Yılında Karaman civarında doğduğu 1326 .Yılında Bilecikte vefat ettiği bilinmekte.
İlk tahsilini memleketinde yaptıktan sonra Şam taraflarına gitti Hadis-i şerif tefsir ve fıkıh ilimleri tahsil etti
Tasavvuf yoluna meyletti zamanının büyük âlimlerinden feyz aldı ve . Memleketine döndü bir rivayete göre Mevlânâ Celâleddin- i Rûmî Hazretlerinin sohbetleri ile kemâle erdi.
Bu esnada Selçuklu Devleti çöküntüye doğru gidiyor . Anadoluda bir karışıklık hüküm sürüyordu Moğolların önünden kaçan Oğuz boyları Anadolu`ya büyük guruplar hâlinde gelerek çeşitli bölgelere yerleşiyorlardı. Bu boylardan biride önce karacadağ sonra da. Söğüt mıntıkasına yerleşen Kayılar idi ve başlarında Ertuğrul bey bulunuyordu.
Daha ilk zamanlardan itibaren Ertuğrul ve oğlu Osman Gâzinin başından geçen hâdiseler ve onların veliler ile olan münâsebetleri büyük bir devletin müjdesini veriyordu . Ertuğrul Gâzi bir gece ulâmadan bir kimseye misafir oldu sohbet esnasında Ertuğrul Gâzi yüksekçe bir yerde duran kitabı göstererek ne olduğunu sordu . Ev sahibi. Bu kitap Allahü azîmüşşan hazretlerinin Rasûl-i ekremine indirdikleri Kur `an- ı kerimdir cevabını aldı.
Sonra ev sahibi uyumak için gittiğinde Ertuğrul Gâzi Mushafın bulunduğu odada sabaha kadar Mushaf-ı şerifin huzurunda hürmet ve tazim ile ayakta durdu fakat sabaha karşı bir ara dayanamayıp uykuya daldı bu sırada rüyâda kendisine sen benim kelâmıma hürmet ve tazim de bulundun bende senin evlâdına kıyamet gününe kadar daim olacak bir ulu devlet ihsâneyledim diye hitab olunduğunu işitti.
Diğer taraftan Ertuğrul Gâzi zaman zaman Konya `ya gelir ve Mevlânâ Celâleddin- i Rûmî hazretlerini de ziyaret ederdi. Bir gelişinde henüz küçük yaşta olan Osman Gaziyi de beraberinde Mevlânâ ya getirip hayır dualarını rica etti.
O sırada Selçuklu Sultan`ı bulunan kimsenin Kalenderi tarikâtinden olan bir şahsa bağlandığını işiten hazret-i Mevlânâ Hoş şimdi hükümdâr kendine bir baba bulduysa bizde kendimize bir oğul bulduk diye Osman`ın elinden tuttu ve hayır duada bulundu
Bu hususta üçüncü büyük müjde ise Osman gazi ile Şeyh Edebali hazretleri arasında cereyan etti. Edebali hazretleri Konya`dan gelerek cihad sınırının en uç bölgesi olan Eskişehir yakınlarında itburnu denilen bir köye yerleşmişti burada tâliplilerine ilim öğretmek insanlara huzur dağıtmakla meşgûl olurdu.
Dini meselelerde herkes ona müracaat eder dünya ve devlet işlerini ona danışırdı İslâm dünyasında eskiden beri mevcut olan. Fütüvvet ehli ve Anadolu `da mühim bir yer tutan Ahiler ile irtibatı vardı ayrıca Ertuğrul Bey`in Oğlu Osman bey `de bu büyük âlimi sık sık ziyârete gider ilim ve feyzinden istifâde ederdi
Edebali hazretleri`nin kendi parasıyla yaptırıp talebelerine ders verdiği.
Bilecik teki zaviyesini ziyâretlerinden birinde Osman bey bir rüya gördü rüyasını Hocası Edebâli hazretleri ne anlattı Osman bey`in rüyasında Edebâli hazretleri`nin koltuk altından çıkan bir nur gelip Osman bey`in göğsüne girdi O nurun girmesiyle Osman bey`in karnından bir ağaç peydâ oldu .Birden dallanıp budaklandı dalları çok yükseklere ulaştı altındaki nice dağlar ve nehirleri gölgeledi. Onun gölgesindeki dağ ve nehirlerden bir çok insan gelip istifâde etmeye başladığı sırada Osman bey uyandı Edebâli hazretleri Osman bey`in böyle bir rüya görmesine çok sevindi onun yapacağı büyük hizmetlerde kendisinin de nasibi olmasına çok şükretti Osman bey`in bu güzel rüyasını şöyle tabir etti Oğul sen Ertuğrul Gâzi oğlu Osman babandan sonra Bey olacaksın kızım Mâl Hatunla evleneceksin.
Benden çıkıp sana gelen nûr budur Sizin asil ve temiz soyunuzdan nice padişahlar gelecek onlar nice devletleri bir çatı altında toplayacaklar .
Allahü teala nice insanın huzur ve saadete kavuşmasına din-i islâmla şereflenmesine senin neslini vesile edecek dedi . Osman beyi tebrik etti gözünün nur-u kızını bu mübarek insana nikâhladı Osman bey`in Mâl Hatunla izdivacından Orhan bey dünyaya geldi
Edebâli hazretleri damadı tarafından kurulan Osmanlı devletine Manevî güç verdi Sultan Osman Gazi`nin hürmet ettiği her hususta istişare edip danıştığı en yakın yardımcılarından oldu .
Osman Gazi yeni şehir i aldıktan sonra memleketi beş idari bölgeye ayırdı.Karacahisar ı oğlu Orhan beye Subaşılığını`da kardeşi. Gündüz e verdi Yarhisar ı Hasan Alp a İnegöl ü Turgut Alp a verdi Kayınpederi Edebâli ye bilecik gelirini verdi ve Hanımını Babası ile Bilecikte bıraktı kendisi Yenişehir e giderek yanındaki gazilere evler yaptı.
Şeyh Edebali Bilecikte fıkıh tefsir ve hadis ilimleri üzerinde dersler verdi . Bu suretle son günlerini Bilecikte geçiren Edebâli hazretleri 120. Yaşlarında iken vefat etti Cenazesi yıllarca huzur saçarak insanlara sâadet yolunu gösterdiği zâviyenin yanına defnedildi. Eskişehirde Odunpazarı üstündeki kabristanda `da bir makam-ı vardır yerine kendi talebesi Dursun Fakih geçip ders verdi Edebâli hazretleri`nin Rahmet i Rahman`a kavuşmasından bir ay kadar sonra Mâl Hatun dört ay sonra da Osman Gazi vefat ettiler Edebâli hazretleri`nin feyz ve bereketleri yol göstermesi ile altı asırdan fazla devam edecek olan cihan devletinin temellerini atan Osman Gazi âlimlere ve evliyaya yakın olmanın ehemmiyetini de belirttiği vâsiyet nâmesinde kendisinden sonra gelecek oğluna dolayısıyla evlatlarına şunları vâsiyet etti.
Allahü teala nın emirlerine muhalif bir iş işlemeyesin Bilmediğini dinimizin ulâmasından sorup anlayasın Sana itâât edenleri hoş tutasın Askerine inamı ihsanı eksik etmeyesin ki Zalim ve gaddar olma Alemi adaletle şenledir ve Allah için cihâdı terk etmeyerek beni şadet Ulâmaya riâyet eyle ki şeriat işleri nizam bulsun. Nerede bir ilim ehli duyarsan ona rağbet ikbâl ve hilm göster .Askerine ve malına gurur getirip dinimizin âlimlerinden uzaklaşma Bizim mesleğimiz Allah yoludur ve maksadımız Allah`ın dinini yaymaktır.
Yoksa kuru kavga ve cihangirlik dâvâsı değildir Sanada bunlar yaraşır . Daima herkese ihsanda bulun Memleket işlerini noksansız gör. Hepinizi Allahü teala`ya emanet ediyorum. Osmanlı Sultanları bu vasiyetnameye candan sarıldı. Bu vâsiyetname devletin altı yüz sene hiç değişmeyen anayasası oldu .Altı asır insanlara huzur ve saadet onların eli onların yardımı ile dağıtıldı. Allahü teala o büyük devleti bu mübarek insanlara nasip etti. Şeyh Edebali hazretleri`nin çok güzel bir sözüyle tamamlayalım inşaallah yazımızı. Tevâzu zenginlere karşı kibirli Yoksullara karşı alçak gönüllü olmaktır
